Pi­še: Ni­ko­li­na Đu­ro­vić


Oda­kle ti pra­vo dru­gom us­kra­ti­ti pra­vo? Ot­ku­da ti pra­vo dru­gom od­u­ze­ti za­jam­če­no mu pra­vo? Na Pra­vo ti se po­zi­vaš, a zbog mog ne­pra­va baš i ni­je ti ne­pra­vo! Oda­kle ti pra­vo ne­tr­pe­lji­vost iza­zi­va­ti, mr­žnju pod­sti­ca­ti? Ot­ku­da ti pra­vo po­sred­no - ne­po­sred­no dis­kri­mi­ni­sa­ti? Oda­kle ti pra­vo se­bi/me­ni ži­vot is­trg­nu­ti? Ot­ku­da ti pra­vo na mom bi­ću opi­tom se za­ni­ma­ti? Oda­kle ti pra­vo in­te­gri­tet mi uru­ši­ti? Ot­ku­da ti pra­vo mu­či­ti me, uni­ža­va­ti? Oda­kle ti pra­vo su­žnjem me na­či­ni­ti? Ot­ku­da ti pra­vo slo­bo­du mi us­kra­ti­ti? Oda­kle ti pra­vo bes­prav­no i taj­no mi su­di­ti? Ot­ku­da ti pra­vo pra­ved­nog me osu­di­ti? Oda­kle ti pra­vo da se bra­nim mi bra­ni­ti? Ot­ku­da ti pra­vo na mom pu­tu bra­nu me­ća­ti? Oda­kle ti pra­vo pri­vat­nost mi pu­bli­ko­va­ti? Ot­ku­da ti pra­vo da bi­raš da ne bi­ram i ne bu­dem iza­bran? Oda­kle ti pra­vo da ne daš da sa­vje­sno mi­slim i vje­ro­i­spo­vje­dam? Ot­ku­da ti pra­vo mo­je slo­bod­no is­ka­zi­va­nje cen­zu­rom na­zva­ti? Oda­kle ti pra­vo cen­zu­ri­sat me, a ja ni­čim ne uvri­je­dih te? Ot­ku­da ti pra­vo na što­god pri­nu­dit me? Oda­kle ti pra­vo mo­je oko do­bra uje­di­nje­nje raz­je­di­ni­ti? Ot­ku­da ti pra­vo kad po­moć ištem me obes­pra­vi­ti? Oda­kle ti pra­vo mo­ju svo­ji­nu pri­svo­ji­ti? Ot­ku­da ti pra­vo da ne pred­u­zi­mam pred­u­zi­ma­ti? Oda­kle ti pra­vo mo­je dje­la­nje, za­ni­ma­nje i za­po­šlja­va­nje za­po­sje­sti? Ot­ku­da ti pra­vo i na rad me pri­nu­di­ti? Oda­kle ti pra­vo, kad du­žnost to ti na­la­že, ne šti­ti­ti me i ne osi­gu­ra­ti? Ot­ku­da ti pra­vo da me­ne, di­je­te ovo, is­ko­ri­šća­vaš i zlo­u­po­tre­blja­vaš? Oda­kle ti pra­vo da me­ne, di­je­te ovo, zna­nja li­ša­vaš? Ot­ku­da ti pra­vo da mo­je na­uč­no/kul­tur­no/umjet­nič­ko pre­ga­la­štvo ti mi­ni­mi­zi­raš? Oda­kle ti pra­vo da svo­ju/mo­ju pri­rod­nu/kul­tur­nu ba­šti­nu ti ru­i­ni­raš? Ot­ku­da ti pra­vo da ma­njin­ska pra­va ti ne­znat­nim pro­gla­ša­vaš? Za što­šta još, pi­tam se, oda­kle ti pra­vo?!
Za­i­sta, ni po Pra­vu, ni po Prav­di, ti ne­maš to pra­vo. Ali si iza­brao, ne­pra­vo. Pa si za­re­žao, za­la­jao, na­sr­nuo... Jer, valj­da si po­mi­slio da mo­je pra­vo ne­vo­lja je za tvo­je pra­vo, da svi­jet je ovaj ma­len za sva­ko­ga pra­vo! U tom slu­ča­ju, pre­te­žni­je je tvo­je pra­vo. Pa si mi vuk po­stao. A vu­ku su­pre­ma­ci­je je da­to, pa on ko­ri­sti to da­to mu pra­vo. Sa­mo oč­nja­ka da mu je, on dvi­je li­ge iz­nad je! Pa on ko­ri­sti to svo­je tir­jan­stvo, nad ov­com il’ nad vu­kom, sve­jed­no je. Jer, pri­rod­no car­stvo je bo­ji­šte, tu bi­ju se bit­ke. Za op­sta­nak, vo­ju­je se! Jer, u vuč­jem car­stvu in­stinkt Ega ca­ru­je, tu svak pro­tiv sva­kog ra­tu­je (bel­lum om­ni­um in om­nes)! Tu, na­mje­sto pra­ved­ne dru­štve­ne ras­po­dje­le, be­gu­ju po­dje­le. Tu, umje­sto na­šeg, sve tvo­je je, ili mo­je. Tu, tvo­ja sva­ka si­tost, mo­ja je mr­tvost. Tu, za­kon ja­čeg agu­je, sla­bi­jeg agi­tu­je. U tom pri­rod­nom, pro­tiv­pri­rod­nom car­stvu, čo­vjek čo­vje­ku vuk je, pra­vo mu si­lu­je. Al’ tir­jan­stvu sta­ti no­gom za vrat...
A vuk pre­po­znao ni­je da Car­stvo in­fi­nit­no je, da u nj me­ta­ra ima za te­be, i za me­ne. Da svi­ma bu­de pra­vo, baš rav­no­prav­no! Sa­mo kad čo­vjek drug bi bio. Sa­mo kad bi uva­ža­vao, ne uni­ža­vao.
Sa­mo kad bi što­vao, ne ne­tr­pe­ljiv bio. Sa­mo kad bi, po Prav­di, on sve svo­je di­je­lio. Sa­mo kad bi bit­ke on za Prav­du bio. I mo­žda uto­pi­ja, pro­sto­du­šnost, ma­lo­ljet­nost, al’ ima se vje­re u to ne­ko car­stvo, u kom sve je pra­ved­no. Car­stvo pra­ved­ne ras­po­dje­le i so­ci­jal­ne prav­de. Car­stvo Pra­va ne bez Prav­de, bez Prav­de ono op­sje­na je! Car­stvo u kom pra­va vla­da­ju, ne­pra­vo zvjer­ski ba­ti­na­ju. Vuk još slu­tio ni­je da, po Pra­vu i po Prav­di, sva­kom ne­pra­vu, ba­ti­na­nje slje­du­je! Sto­ga, po­zi­vam te, bu­di mi lič­ni za­štit­nik pra­va, bi­ću ti lič­ni za­štit­nik pra­va! Sto­ga, po­zi­vam te, u ovom naj­pri­rod­ni­jem car­stvu, bu­di mi drug, ne bu­di mi vuk! Sto­ga, po­zi­vam te, pri­rod­nom car­stvu po­dra­ža­vaj i bu­di vuk, al’ ne­pra­vu vuk! Ne­ka to bu­de na­še dis­kret­no, dis­kre­ci­o­no pra­vo. Da svi­ma bu­de nam pra­vo... Ho­mo ho­mi­ni ami­cus est, ho­mo ini­u­sti­ti­ae lu­pus est!
(Autor­ka je pro­fe­so­ri­ca
i knji­žev­ni­ca)